Қозғалыс қауіпсіздігінің негізгі факторы - жұмысшылардың жұмысқа деген санасын өзгерту
Теміржолдағы қозғалыс қауіпсіздігі кез-келген елдің көлік жүйесінің жұмыс істеуінің маңызды аспектілерінің бірі болып саналады. Технологиялардың дамуына және заманауи бақылау жүйелерінің енгізілуіне қарамастан, қауіпсіздікке байланысты проблемалар өзекті болып қала береді. ҚТЖ-ы түбегейлі жақсарту үшін бұзушылықтардың салдарына жауап беріп қана қоймай, олардың пайда болу себептерімен күресу, ең алдымен жұмысшылардың санасын өзгерту қажет деп санайды. Бұл туралы «Қазақстан темір жолы» компаниясы басқарма төрағасының орынбасары Талғат Алдыбергенов Rail-news.kz сайтына айтып берді.
Теміржол қозғалысының қауіпсіздігін жақсарту үшін компанияның барлық ресурстары қатысады. Статистикаға сәйкес, 2024 жылдың 11 айында ҚТЖ желісінде бұзушылықтар саны 7% - ға азайды. Барлығы 100-ден астам қауіпсіздік бұзушылықтары тіркелді және оқиғалардың көпшілігі жұмысшылардың жауапкершілігіне байланысты.
- Теміржолшылардың қажырлы еңбегінің маңызды аспектісі-қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Теміржолдағы қауіпсіздік үшін өзінің жауапкершілігін түсінетін адам, әриге көптеген жазатайым оқиғалардың алдын алуға қабілетті. Бұл ережелер мен нормаларды сақтауды ғана емес, сонымен қатар сананы өзгертуді талап етеді — қауіпсіздік екінші мәселе емес, басымдық екенін түсіну. Нормаларды сақтаудың маңыздылығын түсіну, егжей — тегжейге назар аудару, тәртіп пен жауапкершілік — бұл тәуекелдерді азайтуға және бұзушылықтар санын азайтуға мүмкіндік беретін аспектілер, - деп атап өтті Т.Алдыбергенов.
Оның айтуынша, қазіргі уақытта өзгерістер стратегиясы техникалық базаны жақсартуға және бақылау деңгейін арттыруға ғана емес, сонымен қатар компания үшін де, басқа салалар үшін де ұзақ мерзімді міндет болып табылатын жұмысшылардың түсінігін өзгертуге бағытталған.
Бұзушылықтар-адам факторының нәтижесі
Соңғы бес жылда ҚТЖ желісіндегі поездар қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жай-күйін талдау ең көп бұзушылықтар 5 жылдан аз жұмыс тәжірибесі бар қызметкерлердің кінәсінен болатынын көрсетті. Мұндай жұмысшылардың ішінде ереже бұзушылар көбіне пойыз құрастырушылары, сигналистер, станция және дөңес кезекшілері, жылдамдықты реттеушілер болып табылады.. Бұл жұмысшылардың тәжірибесі мен біліктілігі қауіпсіздікке тікелей әсер ететіндігін көрсетеді.
Талдау көрсеткендей, Локомотив саласында жағдай түбегейлі ерекшеленеді. Көбінесе бұзушылықтарға 6 жылдан 10 жылға дейінгі жұмыс өтілі бар локомотивтік бригадалар жол береді, бұл тәжірибелі жұмысшылардың сақтық пен тәртіптің жеткіліксіздігін көрсетеді. Локомотив бригадалары түнде және «бір адам» жалғыз жұмыс істегенде (локомотивті бір машинист басқарған кезде) сергек болады. Көбінесе бұзушылықтар күндізгі уақытта орын алады, бұл локомотив бригадаларының жұмыс процесін ұйымдастыруды қайта қарау қажеттілігін және машинистер мен олардың жолдағы көмекшілерінің назарын аудару мәселесін көрсетеді.
Жұмыс тәжірибесі шешуші рөл атқарады, бірақ нормативтік құқықтық актілердің дұрыс орындалуына кепілдік бермейді. Мұның бәрі жұмысшылардың жауапкершілік деңгейін жоғарылату, сондай-ақ қозғалыс қауіпсіздігіне барынша назар аудару үшін үйлестіру мен өзін-өзі бақылауды жақсарту қажеттілігін растайды.
Барлық деңгейдегі жауапкершілік
ҚТЖ теміржол жолдарындағы оқыс оқиғалардың санын азайту және бүкіл көлік жүйесінің сенімділігін арттыру мақсатында қауіпсіздік мәдениетін арттыру, еңбек жағдайларын жақсарту және өз қызметкерлерін оқыту бойынша жұмысты жалғастыруда. «Біз табысқа жетудің маңызды факторларының бірі персоналдың белсенді жұмыс істеуге, ықтимал тәуекелдерді болжай білуге және қайғылы жағдайға ұласпас бұрын олардың алдын алуға дайын болуы екенін мойындаймыз. Ол үшін тәртіпті тәрбиелеп, жұмыс сапасына үнемі көңіл бөлу қажет. Өңірлерде кадрларды даярлау және қайта даярлау жүйесін күшейтіп, барлық нормалар мен ережелердің орындалуын формальды бақылаудан бас тарту керек», – дейді Т.Алдыбергенов.
ҚТЖ қозғалыс қауіпсіздігі департаменті теміржолдағы қозғалыс қауіпсіздігін басқару жүйесіне ауқымды тексерулер мен аудит жүргізді. Тексеру қорытындылары бойынша негізгі тұжырымдардың бірі өндірістік процеске тікелей байланысты қызметкерлердің желілік, өңірлік деңгейінде білімдерін тексерудің дұрыстығын анықтау болды.
Тексеру нәтижелеріне сәйкес құжаттаманы басқаруда және қауіпсіздік процестерінің мониторингінде сәйкессіздіктер анықталды.
«Мұндай бұзушылықтардың себептері қызметкерлер тарапынан біліктілікті арттыруға және өзін - өзі тәрбиелеуге деген ұмтылыстың болмауында ғана емес, сондай-ақ көзқарасты қайта қарауды және формализмнен бас тартуды қажет ететін өңірлік деңгейдегі басшылардың әрекеттеріне қатысты», - дейді ҚТЖ.
Жүргізілген тексеру барысында өндірістік қызметкерлерді ынталандыру мәселелеріне ерекше назар аударылды. Қызметкерлердің қозғалыс қауіпсіздігінің деңгейін жақсартуға аз қатысуына жауап ретінде «техникалық пайдалану ережелерін (ТТЭ) жаңа форматта ашу» бейнебайқауы ұйымдастырылды!», оның мақсаты қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында жұмыс істейтін қызметкерлер арасында білімді арттыруға қызығушылықты ынталандыру болды.
«Байқау аясында қатысушыларға «қанмен» деген сияқты көптеген жүйелік қателердің нәтижесінде әзірленген Техникалық пайдалану ережелерін (ПТЭ) түсіну мен сақтауды жақсарту үшін түпнұсқа шешімдерді ұсыну ұсынылды. Бірінші байқаудың қорытындысы шығарылып, жеңімпаздар белсенді қатысқан филиалдар арасында анықталды. Қызметкерлердің қатысуын арттыру және теміржол саласының қызметкерлері арасындағы қауіпсіздік бойынша білімнің жалпы деңгейін жақсарту үшін байқауды жыл соңына дейін ұзарту туралы шешім қабылданды. Ол үшін әрбір қызметкер қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі және пойыздар қозғалысы қауіпсіздігінің қатаң стандарттарын сақтаудағы өз рөлін түсінуі үшін барлық деңгейдегі басшылықты белсенді түрде тарту қажет", - деп атап өтті төрағаның орынбасары.
Бұзушылықтардың алдын алу бойынша жүйелі шаралар
Қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі бұзушылықтардың алдын алу үшін ҚТЖ тексеру аппараты 9 мыңнан астам тексеру жүргізді, соның барысында 99 мыңнан астам сәйкессіздіктер анықталды. Тыйым салынған шаралар қабылданды, олардың ішінде локомотивтер мен вагондарды пайдалануды тоқтата тұру, темір жолдардың едәуір учаскелеріндегі жылдамдықты шектеу және жекелеген станциялық жолдардағы қозғалысты жабу.
Компания тарапынан қауіпсіздікті қамтамасыз етуді арттыру жөніндегі аса маңызды қадамдардың ішінде «әлеуметтік-тұрмыстық жағдайларды жақсарту және «Магистральдық желі дирекциясы» ҚТЖ филиалы бойынша еңбекті ұйымдастыру деңгейін арттыру жөніндегі бағдарлама» шеңберінде жұмыстарды механикаландыру құралдарын сатып алуды және жолды қалпына келтіру жұмыстары үшін заманауи техниканы сатып алуды атап өтуге болады. Бұл жұмыс сапасын едәуір арттыруға, еңбек жағдайлары мен қауіпсіздікті жақсартуға мүмкіндік береді.
Алайда, жұмысшылардың санасының өзгеруі тек мұнымен шектелмейді. Маңызды аспект-қауіпсіздікті бірінші орынға қоятын жүйені құру. ҚТЖ –ның корпоративтік сайтында «ең алдымен қауіпсіздік!» компанияның барлық қызметкерлері қозғалыс қауіпсіздігі мәселелеріне қатысты нормативтік-техникалық құжаттаманы әзірлеуге және өзектендіруге қатыса алады. "ҚТЖ "ҰК" АҚ және оның еншілес кәсіпорындарындағы қозғалыс қауіпсіздігін басқару жүйесі жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес, қызметкерлердің хабардарлығы қауіпсіздік мәдениетін дамыту және қозғалыс қауіпсіздігінің бұзылуына нөлдік төзімділік мәселелерін талқылау үшін толыққанды ашық коммуникациялық интернет-алаң ретінде қызмет ететін осы интернет-портал арқылы қамтамасыз етіледі.
«Еңбек адамының жанқиярлық жолы-бұл жай ғана жұмыс емес, қауіпсіздікке, жауапкершілікке және өзгеріске ұмтылуға негізделген өмір философиясы. Еңбек адамының санасын өзгерту-бұл уақыт пен күш-жігерді қажет ететін процесс. Ол өз еңбегінің құндылығын түсінуді, оның қоғамға және қоршаған ортаға әсерін түсінуді қамтиды. Үлкен механизмдегі рөлін түсінетін адам салмақты шешімдер қабылдай бастайды, өз дағдыларын үнемі дамытуға және жетілдіруге ұмтылады. Бұл оның кәсіби құндылығын арттырып қана қоймайды, сонымен қатар жеке өсуге ықпал етеді. Қазақ мақал-мәтелінде: "Жан қиналмай жұмыс бітпес, талап қылмай мұратқа жетпес" ("Күш-жігерсіз жұмыс аяқталмайды, күш-жігерсіз мақсатқа жете алмайсың") делінген. Табысқа жету үшін күш салу және еңбек ету қажет, - деп атап өтті Т.Алдыбергенов.
ҚТЖ-да егер санадағы өзгерістер теміржолшылардың ойлауының ажырамас бөлігіне айналса, бұл бұзушылықтардың айтарлықтай төмендеуіне әкеліп соғады және теміржол көлігінің тұрақты және қауіпсіз жұмысын қамтамасыз етеді деп сенеміз.