Каспий мен Парсы шығанағы: Қазақстан мен Иран логистикалық серіктестіктің жаңа белесінде
Қазақстан мен Иран арасындағы қарым-қатынас соңғы жылдары жаңа ынтымақтастық деңгейге көтеріліп келеді. Жақында Иран Ислам Республикасының Президенті Масуд Пезешкианның Астанаға жасаған ресми сапары мен Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевпен өткен кездесуі осы үрдісті нақты экономикалық мазмұнмен толықтырды. Кездесу барысында көлік-логистика саласындағы ынтымақтастық екіжақты күн тәртібінің өзегіне айналды, деп хабарлайды Rail-news.kz.
Қазақстан өзін Еуразия кеңістігіндегі негізгі транзиттік хаб ретінде орнықтырып отыр. Қытай мен Еуропа арасындағы құрлықтық жүк тасымалының шамамен 85 пайызы Қазақстан аумағы арқылы өтеді. Бұл – елдің географиялық артықшылығы ғана емес, соңғы жылдары жүйелі түрде жүргізіліп келе жатқан инфрақұрылымдық саясаттың нәтижесі. Мемлекет басшысы атап өткендей, Қазақстан транзиттік әлеуетін одан әрі арттыруды стратегиялық басымдық ретінде қарастырады және осы бағытта Иранды аса маңызды серіктес санайды.
Иран үшін Қазақстан – Орталық Азияға, Қытай нарығына және одан әрі Еуразияға шығатын сенімді бағыт. Ал Қазақстан үшін Иран Парсы шығанағына, Таяу Шығыс пен Оңтүстік Азия нарықтарына тікелей шығатын қақпа іспетті. Осы өзара толықтыратын мүдделер екі елді көлік-логистика саласында бір-біріне табиғи серіктес етеді.
Тәжірибелік қадамдар да айқындалып отыр. Қазақстанның Ирандағы Шахид Раджаи портында көлік-логистика терминалын салу жоспары – соның жарқын мысалы. Бұл жоба қазақстандық тауарларды әлемдік нарықтарға тікелей әрі жылдам жеткізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар Ақтау және Құрық порттарын Иранның Әмірәбад және Анзали порттарымен байланыстыру, ал Бандар-Аббас пен Чабахар порттарымен серіктестікті дамыту мәселелері де күн тәртібінде тұр. Мұның бәрі Каспий теңізі арқылы өтетін тасымал көлемін ұлғайтып, мультимодальді логистиканың жаңа мүмкіндіктерін ашады.
Ерекше назар Қазақстан – Түрікменстан – Иран темір жолына аударылды. Бұл бағыт Орталық Азияны Парсы шығанағымен жалғайтын ең қысқа және тиімді дәліздердің бірі саналады. Сараптамалық бағалауларға сәйкес, осы темір жол арқылы жүк тасымалдау көлемі 2030 жылға қарай екі есеге дейін артуы мүмкін. Мұндай өсім тек көлік саласына ғана емес, өңірлік саудаға, өнеркәсіпке және сервистік секторға да серпін береді. Жаңа логистикалық тораптар, қойма кешендері мен өндірістік алаңдардың пайда болуы экономикалық мультипликативті әсер қалыптастырады.
Форум барысында Иран Президенті Масуд Пезешкиан да екі ел ынтымақтастығының нақты бағыттарын атап өтті. Каспий теңізінде бірлескен кеме қатынасын жолға қою, консорциум құру, Ақтау портында ауыл шаруашылығы өнімдеріне арналған қоймалар мен тарату орталығын ашу – логистиканың агроөнеркәсіптік кешенмен тығыз байланыста дамитынын көрсетеді. Сонымен бірге Қазақстанда тағам өнімдері мен қағаз қаптамаларын шығаратын бірлескен зауыттар ашу, Алматыда ирандық құрылыс материалдарының экспорттық паркін қалыптастыру жоспарлары да өндіріс пен логистиканың бір тізбекке бірігетінін аңғартады.
Маңызды аспектілердің бірі – институционалдық негізді күшейту. Иран – Қазақстан бірлескен сауда кеңесін құру, тікелей әуе рейстерін дамыту, виза режимін жеңілдету және сауда көрмелерін тұрақты өткізу бастамалары бизнес қауымдастықтар арасындағы байланысты жандандыруға бағытталған. Бұл қадамдар логистикалық жобалардың тек мемлекеттік деңгейде ғана емес, жеке сектор арқылы да тиімді жүзеге асуына жол ашады.
Жалпы алғанда, Қазақстан мен Иран логистика саласындағы ынтымақтастықты тек жүк тасымалы ретінде емес, кең ауқымды экономикалық интеграция құралы ретінде қарастырып отыр. Порттар, темір жолдар мен мультимодальді дәліздер – бұл болашақта сауда көлемін арттырып қана қоймай, жаңа өндірістер мен технологиялық жобаларға негіз болатын инфрақұрылым. Астана мен Тегеран арасындағы соңғы келіссөздер осы бағыттағы саяси ерік пен экономикалық есептің тоғысқанын көрсетеді. Демек, алдағы жылдары Қазақстан–Иран логистикалық әріптестігі Еуразия картасындағы маңызды стратегиялық бағыттардың біріне айналуы әбден мүмкін.