Облыстық коэффициент: тиімділігі неде?

Сұхбат
15.07.2022, 08:26
Асель Шайхынова

Корреспондент газеты «Қазақстан теміржолшысы»

«ҚТЖ» ҰК» АҚ 2022 жылдың 1 шілдесінен бастап еңбекақы төлеуде өңірлік «учаскелік» коэффициенттен «облыстыққа» кезең-кезеңімен көшуді бастады. Осы кезге дейін тарихи қалыптасып кеткен өңірлік коэффициент қолданылып келді. Енді, облыстық коэффицент жұмысшылар жалақысына қалай әсер етеді, тиімділігі неде деген мәселелерге жан-жақты түсінік берейік.

«ҚТЖ» ҰК» АҚ Аппарат басшысы Серік Жеткергенұлы Кеулімжаевтың айтуынша, ұлттық тасымалдаушы жұмысшылардың әл-ауқатын арттыруға және еңбек жағдайларын жақсартуға ерекше назар аударады.  

– Еліміздің ең ірі жұмыс берушісі ретінде, 113 мың адамдық ұжымы бар ҚТЖ үшін басты құндылық қызметкерлер және олардың әл-ауқатын арттыру болып табылады. Бұл ретте еңбекақы төлеу мәселелері компанияның қаржылық жағдайымен тікелей байланысты екенін атап өткім келеді. Еңбекақы төлеу қоры «ҚТЖ» ҰК» АҚ шығыстарының құрылымында шамамен 34% құрап отыр, – деп атап көрсетті Серік Кеулімжаев.  

Компанияның қаржылық мүмкіндіктерін ескере отырып, «ҚТЖ» ҰК» АҚ 2022 жылғы 1 шілдеден бастап еңбекақы төлеудегі тарихи қалыптасқан «учаскелік» өңірлік коэффициенттен облыстыққа кезең-кезеңімен көшуді бастады (бұл – бір облыс ішіндегі бірыңғай өңірлік коэффициент). Айта кетейік, өңірлік коэффициент – бұл жұмыс істейтін өңіріне байланысты қызметкердің айлық тарифтік мөлшерлемесін есептеу кезінде қолданылатын коэффициент. Бұл ретте, әрбір «облыстық» коэффициент облыста қолданылатын «учаскелік» өңірлік коэффициенттің ең жоғарғысы ретінде айқындалған. Кезең-кезеңмен ауысады 2022 жылдың 5 айындағы жұмыс қорытындысы бойынша өндірістік персонал жалақысының деңгейін 2021 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 41% және жалпы еліміз бойынша орташа айлық жалақыға 16% арттыруға мүм- кіндік берген қызметкерлер жалақысын арттыру бойынша бұрын жүргізілген іс-шараларға тоқталайық.  

– Бұл деңгейге бірнеше іс-шара есебінен қол жеткізілгенін атап өткім келеді. Тарқатып айтқанда екі рет: 2021 жылы 1 қаңтардан 10% және 1 шілдеден тағы 10% өсті. Сондай-ақ, 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап тарифтік мөлшерлемелердің бір жолғы көтерілуі орын алды – разрядтар тобына байланысты сараланды. Мысалы, 2-ден 9-ға дейінгі разряды барларға 40 мың теңгеге, 10-нан 13-ке дейінгілердікі 35 мыңға, 14- тен 19-ға дейін разрядтағылардікі 30 мыңға белгіленген өсім жүзеге асты. Ал 20-дан 22-ге дейін разряды бар қызметкерлерге жалақы көтерілмеді. Нәтижесінде, ең аз разрядтары бар жұмысшылар үшін пайыздық мөлшерлемеде жалақының ең көп өсімі болды. Осы мақсаттарға компания 2021 жылы шамамен 63 млрд теңге және 2022 жылы 70 млрд теңге бағыттады. Жалақыны көтеруді қаржыландыру көзі ҚТЖ-ның өз қаражаты есебінен екенін атап өткім келеді, – деді «ҚТЖ» ҰК» АҚ Аппарат басшысы. 

Айта кету керек, негізгі өндірістік персонал қызметкерлерінің жалақысы 2013 жылдан бері айтарлықтай өскен жоқ. 

Қазір «облыстық» коэффициентке бір мезгілде көшу үшін 22 млрд теңгеден астам қосымша еңбекақы төлеу қоры қажет. Өкінішке қарай, ағымдағы жылы компания шамамен 35,4 млрд теңге мөлшерінде шығын көреді деп күтілуде. Компанияда облыстық коэффицентке біржола ауысу үшін жеткілікті қаражат жоқ болғандықтан, 6 ай аралықпен және 2024 жылғы 1 қаңтардан кешіктірмей аяқтай отырып, «облыстық» коэффициентке кезең-кезеңімен көшуді бастау туралы шешім қабылданды. 

Теміржолшылар жалақысы қаншаға өседі? 

– «Облыстық» коэффициентке көшудің мәні түсінікті болуы үшін, ең алдымен, «учаскелік» коэффициент облыстарға емес, теміржол учаскелеріне, станцияларға, басып озу пункттеріне байланғанын атап өткім келеді. Еліміздің жекелеген өңірлерінде олардың саны бір облыста төртке дейін жетеді. Сондықтан «учаскелік» коэффициенттен «облыстыққа» көшу бір облыс ішінде бірыңғай өңірлік коэффициентті қамтамасыз етеді. Бұл қызметкерлердің бірдей лауазымдары бойынша жалақы деңгейіндегі айырмашылықты болдырмайды, – деп атап өтті ол.  

Бір облыс ішіндегі өңірлік коэффициент кезең-кезеңімен облыстың ең жоғары қолданыстағы «учаскелік» коэффициент деңгейіне дейін артады. Түсінікті болу үшін Қарағанды облысы бойынша «облыстық» коэффициентке көшуді қарастырайық. Осы облыста бүгінгі күні екі «учаскелік» коэффициент: 1,15; 1,25 қолданылады. Бірыңғай «облыстық» коэффициентке көшудің барлық кезеңдері аяқталғаннан кейін Қарағанды облысының барлық аумағы бойынша қолданыстағы ең жоғары 1,25 коэффициенті белгіленетін болады.

«Облыстық» коэффициентке көшу барлық қызметкерлер үшін бірыңғай базалық тарифтік ставканы белгілеуге және қолданыстағы «учаскелік» коэффициенттің деңгейіне байланысты қызметкерлердің жалақысын арттыруға мүмкіндік береді. Тиісінше, ең аз қолданыстағы «учаскелік» коэффициент қолданылған облыс учаскелерінде жалақының едәуір өсімі болады. Облыстық коэффициентке көшу – компанияның қаржылық мүмкіндіктері болған жағдайда жүзеге асырылатын, инфляция коэффициентіне тарифтік мөлшерлемелерді жыл сайынғы индекстеуден бөлек жүзеге асырылатын болады, – деді Серік Кеулімжаев.  

Бұл ұзақ және қиын жол болды «Облыстық» коэффициентке көшу туралы кешенді және жауапты шешім қабылдау үшін компания уәкілетті органдармен бірлескен комиссия құрды. Оның құрамына Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің, Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің, Табиғи монополияларды реттеу комитетінің, Ұлттық экономика министрлігінің, «Самұрық-Қазына» АҚ-ның, сондай-ақ Орталық, өңірлік кәсіподақтар мен жұмыс ұжымдарының өкілдері кірді.  

– Жоғарыда атап өткенімдей, комиссияда ағымдағы жылы компания шамамен 35 млрд теңге мөлшерінде шығын көретіндігі көлденең тартылды. Шығын бірнеше себептерге: ҚТЖ жүк айналымына теріс әсер ететін әлемдегі геосаяси жағдайға; материалдар бағасының айтарлықтай өсіп кетуіне; 2021 мен 2022 жылдарғы жалақы өсіміне байланысты. Бұл ретте, «облыстық» коэффициентке бір мезгілде көшу үшін 22 млрд теңгеден астам қосымша еңбекақы төлеу қоры қажет, – деп бөлісті ол.  

Қосымша ақылар мен үстем-ақылар мөлшері Облыстық коэффицентке кезең-кезеңмен көшу ағымдағы жылдың 1 шілдесінен басталады, сондықтан шілде айындағы жалақы бірінші кезеңнің «облыстық» коэффициентін ескере отырып есептеледі. Қосымша ақылар мен үстемақылар бірыңғай базалық тарифтік ставкасы мен «облыстық» коэффициент негізінде есептелетін тарифтік ставкасына байланысты болады. Осылайша «облыстық» коэффициентке ауысқан кезде қызметкерлердің тарифтік ставка мөлшері ұлғаяды. Тиісінше, қосымша ақылар мен жәрдемақылардың мөлшері пропорционалды түрде артады. Бұл ретте, өзгерістер өңірлердегі еңбекақы төлеудің тарифтік жүйесіндегі әкімшілік және өндірістік персоналдың қызметкерлеріне қатысты болады. Егер сұрақтар туындаса Түсіндіру жұмыстарын егжей-тегжейлі жүргізу үшін ағымдағы жылдың 11 шілдесінен бастап үш қолдау желісі бар CALL-орталық құрылды. Бірінші желі – жұмыс орны бойынша еңбекақы төлеу мәселелері жөніндегі мамандар. 

Сондай-ақ филиалдар мен еншілес ұйымдардың корпоративтік орталықтары және компанияның орталық аппараты деңгейінде тағы екі қосымша қолдау желісі жұмыс істейді. Бұдан басқа, түсіндіру жұмыстарын сапалы жүргізу үшін «облыстық» өңірлік коэффициенттер тақырыбына қатысты қызметкерлер тарапынан жиі қойылатын сұрақтарына жауаптар жинағы әзірленіп, олармен жұмыс орындарында еңбекақы төлеу мәселелері бойынша мамандар арқылы таныса алады.

Жаңалықтар
28.03.2024
Қазақстан «Солтүстік – Оңтүстік» дәлізін дамытуда көрші елдермен ынтымақтасуға дайын – Тоқаев
Аймақтар
28.03.2024
Әз-наурыз қасиет дарып, құт қонған Түркістанда өтті
Аймақтар
28.03.2024
Берекелі мереке
Инфрақұрылым
28.03.2024
Аққұм – Талап учаскесінде күрделі жөндеу басталды
Аймақтар
28.03.2024
Достық станциясында «Қыз сыны» байқауы өтті
Аймақтар
28.03.2024
Атырауда Наурыз мейрамы жалпыхалықтық сипат алды
Жаңалықтар
28.03.2024
KTZ Express және Chengdu International Railway Port Investment & Development Co Ltd келіссөздер жүргізді
Жаңалықтар
28.03.2024
Ұлттық дәстүр ұлықталған күн
Жаңалықтар
28.03.2024
Қытайлық серіктестермен ынтымақтастық перспективалары талқыланды
Жаңалықтар
27.03.2024
Қауылжыр станциясында пойыздар қозғалысы қалпына келтірілді
Жаңалықтар
27.03.2024
Теміржолдағы су тасқыны жағдайы күнделікті бақылауда
Жаңалықтар
27.03.2024
Батыр Котырев ҚТЖ корпоративтік омбудсмені болып тағайындалды
Жолаушылар тасымалы
26.03.2024
Көктемгі мереке күндері 860 мыңнан астам жолаушы ҚТЖ пойыздарын пайдаланды
Аймақтар
26.03.2024
Қазалы теміржолшылары сенбілік өткізді
Жаңалықтар
26.03.2024
Екі елдің кәсіподағы бас қосты
Инфрақұрылым
26.03.2024
Атырауда жолды күрделі жөндеу жұмыстары басталды
Әлемде
26.03.2024
Қытай сутегімен жүретін пойызын сынақтан өткізді
Жаңалықтар
25.03.2024
Қытай 10 жылда Еуропаға 85 мың контейнерлік пойыз жіберген, оның 80%-ы Қазақстан арқылы өтті
Жолаушылар тасымалы
22.03.2024
Пойызда тұсау кесер рәсімі өткізілді
Жаңалықтар
20.03.2024
ҚТЖ мен Түркістан облысының әкімдігі меморандумға қол қойды