Теміржол тарифіндегі түйткілдер

Жаңалықтар
16.07.2020, 20:35
Райхан Рахметова

«Қазақстан теміржолшысы» газетінің тілшісі

«ҚТЖ» ҰК» АҚ өткен жылдан бері жүк тасымалы бойынша тариф саясатын жетілдіру бойынша жұмыстарды белсенді жүргізіп келеді. Бір айта кетерлігі, компанияның тариф саясатында жеткілікті деңгейде айқындылық пен нақтылықтың болмауынан жүк тасымалынан табыс толық түспей жатыр. Сондықтан, ҚТЖ тарифтерін қайта қарастыру мәселесі – талайдан бері көтеріліп келе жатқан өзекті мәселе.

– Теміржолдағы тариф мәселесі туралы айтқанда, ол бірінші кезекте магистральдық темір жол желісі, локомотив тартымы, жүк және коммерциялық жұмыстар қызметтеріне төленетін реттеуші тариф туралы екенін ұғынуымыз керек. Жалпы темір жол тарифіне вагонның құрамдас бөлігі де жатады, бірақ ол бәсекелес ортаға берілген, сондықтан оны мемлекет реттей алмайды. ҚТЖ-ның магистральдық желі, локомотив тартымы, жүк және коммерциялық жұмыстар үшін тарифтерін ішкіреспубликалық, экспорттық және импорттық қатынастағы табиғи монополиялар саласындағы өкілетті мемлекеттік органдар бекітеді. Бұл ретте магистральдық желі бойынша тарифтер 5 жылға, ал локомотив тартымы мен жүк-коммерциялық жұмыстар үшін тарифтер жиі, іс жүзінде жыл сайын бекітіледі, – дейді Компанияның қаржы директоры Шолпан Омарбекова.

Ал транзиттік тасымал тарифі Қазақстан мен ЕАЭО елдерінің заңына сәйкес мемлекеттік реттеуге жатпайды және Қазақстан қатысушысы болып табылатын мемлекеттік келісімдер негізінде анықталады. Қаржы директоры Қазақстандағы реттелетін тарифтер көп ретте тұтынушыға бағдарланған, ал ҚТЖ-ға қатысты тарифтік саясат айтарлықтай қатаң және икемсіз екені жасырын емес дейді.

МТЖ, яғни магистральдық темір жол желісіне тарифтер 2016-2020 жылдар аралығында жылына орташа есеппен 4%-ға өсе отырып, жалпы темір жол тарифінде жүк тасымалына бар болғаны 2%-дан келеді. 2018-2019 жылдары тарифке ЛТ, яғни локомотив тартымы қызметіне тарифті арттыру есебімен өзгерістер енгізілді. Алайда, 2020 жылы локомотив тартымы қызметіне тариф өсімі болмайды, жүк-коммерциялық жұмыстары қызметінің тарифі бірнеше жылдан бері өзгертілмей келеді. Осылайша, биыл жалпы темір жол тарифінің өсімі бар болғаны тек МТЖ есебінен 2%-ды ғана құрайды. Мұны аса бір қатты өсім деп айтуға келмес.

Өндірістік кәсіпорындарға көп жылдан бері түсетін күш, жүк және жолаушылар тасымалына МТЖ тарифтері коэффициенттерін уақытша төмендету түріндегі жеңілдіктерді қолдану, ҚТЖ-ға байланысты емес факторлардың кесірінен шығындардың өсуі, міне, осының бәрінің қорытындысында, айналып келгенде МТЖ қызметтерінің төмен тарифімен қызметтерді ұсынумен байланысты іс жүзіндегі шығындарды жабу мүмкін емес.

Бекітілген тарифке кіретін кіріс деңгейімен локомотив паркі мен инфрақұрылымды жаңартудағы қажеттіліктерді толық жабатын инвестициялық бағдарлама құру – мүмкін емес жағдай. Сондықтан ҚТЖ Үкіметке жүк тасымалына тарифті өсіру ұсынысымен ғана емес, жүк тасымалына тариф бекітуде жетілдірілген тәсілдерді қолдануға бағытталған тарифтік жүйенің нақты өзгерістерін енгізуді ұсынуда.

Жүк және жолаушылар тасымалына субсидия қағидаттары бойынша құрылған тариф тиімсіз болып отыр. Сондықтан ҚТЖ-ның тарифтік жүйеге ұсынып отырған өзгерістері ҚТЖ қызметтеріне тариф бекітуде субсидиялық жүйені алып тастауға және әділ тариф қалыптастыру жағдайына бағытталған. Себебі МТЖ мен ЛТ қызметтеріне жолаушылар қозғалысы бойынша тариф айтарлықтай төмен. Бұл жолаушылар тасымалын өтемейді. Сол себепті жолаушылар тасымалы шығындарының басым бөлігі жүк тасымалы тарифтерімен жабылуы қалыпты жағдайға айналған. Сонымен қатар бір жүк тасымалының екінші жүк тасымалы есебімен қиылыспа субсидиялануы да бар. Мәселен, көмір, темір рудасы, астық, құрылыс материалдарының, химикат пен тыңайтқыштардың тасымалы мұнай, мұнай жүктері, қара және түрлі түсті металл тасымалы есебінен субсидияланады. Бұл ретте тарифте 3-4 есе айырмашылық бар.

Бүгінгі таңда «ҚТЖ» ҰК» АҚ пандемия салдарынан туындаған қиын жағдайға түсіністік таныта отырып, Қазақстанның экономикасы мен отандық бизнесті қолдау мақсатында ҚТЖ 2020 жылы тек 2% өсімді қалдырды. Ал келесі жылдардағы тарифті өсіру туралы шешімді бизнес пікірімен санаса отырып өкілетті органдар қабылдайтын болады. Теміржол тарифіндегі түйткілдер шешіліп, тиімді тариф қабылданатын күн алыс болмас.

Инфрақұрылым
08.08.2025
Ақмола облысында 16 вокзал жаңғыртылуда
Жолаушылар тасымалы
08.08.2025
Пойызда тыйым салынатын әрекеттер туралы ескертпе
ҚТЖ келбеті
08.08.2025
Еңбекпен өрілген өмір жолы
Аймақтар
08.08.2025
«Самұрық-Қазына» ерекше сыйлық жасады
Қауіпсіздік
08.08.2025
Никельтау станциясында далалық өртке қарсы тактикалық оқу-жаттығу өтті
Аймақтар
08.08.2025
«Абай quiz» зияткерлік ойынында теміржолшылар жүлде алды
Жаңалықтар
08.08.2025
«Қазтеміртранс» нарық сұранысын қанағаттандыруда
Жаңалықтар / Мұрағат
08.08.2025
Қазақстан теміржолшысы газеті, №63 08 тамыз 2025 жыл
Жаңалықтар
07.08.2025
Қазақстан мен Тәжікстан транзиттік мүмкіндіктерді дамытуға келісті
Жаңалықтар
07.08.2025
Бакуде TХКБ-ны дамыту мәселелері талқыланды
Аймақтар
07.08.2025
Ардагерлер аллеясы ашылды
Аймақтар
07.08.2025
Мерекеге лайық жетістік: Қызылорда станциясы үздік нәтиже көрсетті
Аймақтар
07.08.2025
Атырауда теміржол саласына арналған жаңа зауыттың құрылысы басталды
Қауіпсіздік
07.08.2025
Таразда вагон үстіне шыққан жолаушы құтқарылды
Әлемде
06.08.2025
Еуропа жоғары жылдамдықты теміржол желісін дамытып жатыр
Жаңалықтар
06.08.2025
ІІМ-де теміржолшыларды кәсіби мерекелерімен құттықтады
Жүк тасымалы
06.08.2025
Еліміз 12 млн тоннадан астам астық пен ұн экспорттады
Әлемде
06.08.2025
Шілде айында Қытай темір жолдары тәулігіне 14 миллионнан астам жолаушы тасымалдаған
Спорт
05.08.2025
Кәсіби мерекеге орай турнир өтті
Аймақтар
05.08.2025
Студенттер теміржол әліппесімен танысты