Жәдігерлер сыр шерткенде...

Темір жол тарихы
31.01.2022, 12:23
Сабырхан Сейілбекұлы

Қызылорда облысы бойынша меншікті тілші

Ғасырдан астам тарихы бар Қызылорда локомотив пайдалану депосының мұражайында өткен күннен сыр шертетін бірегей жәдігер сақтаулы тұр. 1976 жылы депоның 70 жылдығы қарасаңында ашылған мұражай жыл өткен сайын жаңа экспонаттармен толықтырылып келеді. Көненің көзі – алып паровоз бен ҰОС ардагерлеріне арналған аспан асты мұражайына депо ауласынан орын берілген.

Мұражай табалдырығынан аттасаңыз, қарама-қарсы екі қабырғаға ілінген қос картаның бірінде 19-ғасыр, екіншісі 20-ғасырда аймақтағы теміржол құрылысының сұлбасы бедерленген. Бұдан кейінгі экспонаттардан өткен ғасырдың басында салынған Ташкент-Орынбор теміржолы құрылысынан тарихи суреттер мен құжаттар, алғашқы станциялар сұлбасын көруге болады. Келесі экспозицияда қала тарихы, яғни 1853 жылы қоқандықтарды аймақтан қуып шығып, Перовск бекінісінің (Перовск – Қызылорданың алғашқы атауы) салынуы жайлы мәліметтер бар.

Бөлімше теміржолындағы станция мен бекеттердің, вокзал ғимараттарының, локомотив депосының ең алғашқы нұсқасы, кейінгі және бүгінгі көріністері, даму кезеңдерінен сыр шертетін суреттер келесі бір экспозицияда орын алған. Осындай экспозициялардың бірінде депо теміржолшыларының 1905-1907 жылдардағы революциялық дүмпуге үн қосқаны байқалады. Социал-демократтардың ықпалымен жұмыс сағатын азайту, жалақыны көтеруді талап еткен депо слесарі А.В.Червяков бастаған, құрамында жеті мүшесі бар «большевиктік жетеу» ұйымының суреттері сақталған. Жалпы мұражайға қойылған экспонат, тақта-стенд, сұлба-макет, әртүрлі құжаттар, кітаптар секілді 150-ден астам жәдігердің арасында не жоқ десеңізші?! 1902 жылы шығарылып, ұзақ жыл қолданыста болған шойыннан жасалған рельстің сынығы да сақталған.

– Мұражайға қазалылық теміржолшылар әкеліп тапсырған, бүгінде тарихи жәдігерге айналған рельстің үш түрі бар. Оның бірінің ұзындығы 113 см, ені 10 см, биіктігі 11,5 см көлемінде, жақтау қабырғасында «к.з.кн.Б.БЬЛОСЕЛЬСКАГО 1902 года» деген жазу жазылған, – деді мұрайжай қызметкері Қызғалдақ Оспымбетова.

Тарихқа көз жіберсек, бұл рельс Ресейде теміржол енді пайда болған екі ғасыр бұрын Еділ-Жайық өңірінде темір қорытып, болат рельс шығаратын князь Белосельский-Белозерскийдің шеберханасының өнімі болса керек деп ой түюге болады. Князьдің Уфа губерниясының Катав-Иванов мекенінде де темір-болат балқытатын шеберханасы болды деген деректер бар. 1901 жылдан бастап шеберханадан шығарыла бастаған мұндай рельстердің екінші жақтауына к.ж.д деген мөр-таңба (клеймо) басылыпты. Сәйкесінше, бұл белгілер қазыналық темір жол аббревиатурасы немесе «Константинов темір жолы» дегенді білдірсе керек. Белосельский-Белозерскийдің шеберханасының өнімі Орынбор-Ташкент теміржолының құрылысына пайдаланылып, Сыр бойына да жеткен болып тұр ғой.

Мінеки, екі ғасырды жалғастырып жатқан теміржолдың тарихын зерделей келе талай-талай тұма сырға қанығуға әбден болады...

Темір жол тарихы
22.04.2025
Бір жәдігердің тарихы
Әлеумет
22.04.2025
Отбасы – шағын мемлекет
Қауіпсіздік
22.04.2025
Жасөспірімдерге темір жолдың қауіптілігі түсіндірілді
Сұхбат
22.04.2025
Қамқорлықтан кенде емес
ҚТЖ келбеті
22.04.2025
Үздік өнертапқыштар марапатталды
Аймақтар
22.04.2025
Құрылыс жұмыстары басталды
Аймақтар
22.04.2025
Мемлекет басшысы Ақтау теңіз портының жұмысымен танысты
Жаңалықтар / Мұрағат
22.04.2025
Қазақстан теміржолшысы газеті, №30 22 сәуір 2025 жыл
Аймақтар
21.04.2025
Оқушылар депоға экскурсия жасады
Спорт
21.04.2025
Волейболдан іріктеу турнирі өтті
Жаңалықтар
21.04.2025
Өңіраралық мобильді жедел әрекет ету топтары пойыздарды қорғауды күшейтеді
Жүк тасымалы
21.04.2025
Қытай Орталық Азия елдеріне жүк тасымалын арттырып жатыр
Жаңалықтар
19.04.2025
«Алматы – Ташкент» пойызының жолсерігі баланы құтқарып қалды
Инфрақұрылым
18.04.2025
Достық-Мойынты учаскесінде 90 көпір орнатылды
Әлеумет
18.04.2025
Балалар арасында сурет салу байқауы басталды
Аймақтар
18.04.2025
Мамандық таңдау – маңызды іс
Аймақтар
18.04.2025
Қарт түбектің қақпасы қайта түлемек
Жүк тасымалы
18.04.2025
Қазақстан баламалы маршруттарды белсенді дамытуда
Жаңалықтар / Мұрағат
18.04.2025
Қазақстан теміржолшысы газеті, №29 18 сәуір 2025 жыл
Жаңалықтар
17.04.2025
ҚТЖ теміржол вокзалдарын ауқымды қайта құруға кірісті