95 жыл бұрын Луговой станциясында Түркістан-Сібір магистралінің алғашқы рельсі төселді

Темір жол тарихы
23.11.2022, 10:25

Осыдан 95 жыл бұрын 1927 жылдың 19 қарашасында Луговой станциясында Түркістан-Сібір магистралінің алғашқы рельсі төселді. Бұл КСРО-ның бірінші бесжылдығындағы басты құрылыс жобаларының бірі еді әрі индустрияландырудың символы болды. Түрксіб құрылысы төрт жылға жуық уақытқа созылды.

Түркістан-Сібір темір жолы Кеңестік дәуірдегі ауқымды құрылыстың бірі болды. Болашақ Түрксібтің құрылысына қатысты алғашқы жобалар 1918 жылдан бастап қолға алынды.  

Бір қызығы, ол кезде темір жол құрылысы стратегиялық мақсатпен де тығыз байланысты болды. Бір жағынан Шығыс майдандағы азамат соғысында жеңіске тезірек жету үшін қажет болса, екіншіден бұл  мемлекеттік ірі құрылыс еді. Жаңа темір жол сол кездегі КСРО сияқты алып республиканың оңтүстік, шығыс және Сібір облыстарын біріктіреді деп болжанды.

Шынтуайтына келгенде Түрксіб құрылысын салудағы көлік қатынасы жөніндегі мүдде 1922 жылы КСРО құрылғаннан кейін барып қана алдыңғы орынға шықты.

Теміржол көлігінің үгіт және насихат жөніндегі комиссары Александр Щербаков темір жол құрылысына қатысты былай деп жазды: «Алып темір жол желілерін салу таяу болашақта одақтас республикалардағы өнеркәсіптік құрылыстың бүкіл сипатын айқындайтыны сөзсіз, оған еш күмән жоқ. Олар болат жіптермен дүниедегі тұңғыш социалистік мемлекеттің кеңістігін байлайды». Бұған дейін Ресей империясында теміржол көлігін дамыту тек Сібір мен Қиыр Шығыста қолға алынған еді, ал оңтүстік бағыттағы Азия елдерін Ресеймен байланыстыруға жете көңіл бөлінбеді.

Түрксіб құрылысының басталуы Қазан төңкерісінің 10 жылдығына орайластырылды. Алайда, магистральдің жобалық құжаттары көпке дейін мақұлданбады. КСРО темір жолын дамытудың бас жоспары ережесіне сәйкес практикалық тиімділікпен қатар, кеңестік инженерлер үшін революцияға дейінгі әріптестерімен бәсекелестікте жеңіске жету принципті мәселе болғаны сөзсіз: жоспарлау ауқымы бойынша Түркістан-Сібір темір жолы Транссібір темір жолынан еш кем емес еді.

Сонымен 1927 жылдың наурызында  РСФСР үкіметімен Түрксіб магистралін салу қаулысы қабылданды. Сондай-ақ жаңа темір жол құрылысының негізгі жұмысын Ресей Республикасы өз мойнына алуы керектігі көрсетілді.

Алып құрылыстың басшысы болып есімі теміржолшылар арасында кеңінен танымал Владимир Сергеевич Шатов тағайындалады. Революционер Шатов КСРО-ны толықтай қолдай бермейтін. Дегенмен, құрылыс жұмыстарын ұйымдастыру бойынша ол кең өкілеттіктерге ие болды: жұмысшыларды жалдау, қажетті материалдарды алу, тіптен қаражатты жұмсауға дейін.

Түрксіб темір жолының оңтүстік бөлігіндегі алғашқы буын 1927 жылдың 7 қарашасында, яғни Қазан революциясының 10 жылдығына орай төселу керек болған. Бірақ Шатов атаулы күнге бола теміржол жұмысшыларын асықтырмады. Сонымен темір жолдың алғашқы буыны 19 қарашада төселді, 21-і күні Луговой станциясында Түрксіб құрылысының салтанатты ашылуы өтті. Жиын барысында бұл социализмнің басты құрылысы екені айтылды.  

Түрксібтің құрылысы шынымен де рекордтық мерзімде – төрт жылға жетпей аяқталды. Шатов құрылыс алаңында социалистік жарысты енгізіп қана қоймай, теміржолшылардың еңбек өнімділігін арттыру мақсатында шығындардың есебін де тиімді ұйымдастыра білді. Олардың ерлігі туралы «Болат жол (Түрксіб)» деректі фильмі түсірілді, кейін ол 20 ғасырдың ең көрнекті 50 деректі фильмінің тізіміне енді.  

Аты аңызға айналған темір жол  үш республиканы жалғады, құрылыс Ресей, Қазақ және Қырғыз республикаларының аумағында жүрді. Осындай ірі құрылысқа басшылық еткен Владимир Шатовтың тағдыры өкінішке қарай қайғымен аяқталды. 1936 жылдың қазанында ол бір топ советтік теміржолшылармен бірге «контрреволюциялық ұлтшыл» деген айыппен атылып кетті.  

Түркістан - Сібір Темір Жолы Қазақстанда кәсіби теміржолшылар мектебін қалыптастыруға елеулі ықпал еткен құрылыс болды. Мұнда құрылысшылардың саны 1928 жылы – 21 мыңға, 1929 жылы – 40 мыңға, ал 1930 жылы – 50 мыңға жетті. Құрылыста істегендердің басым көпшілігі жергілікті тұрғындар болды. Құрылыс жұмыстары 1928 – 29 жылы өте қызу жүріп, 1930 жылы 28 сәуірде Айнабұлақ станциясында Оңтүстік және Солтүстік жолы қосылды. Осы кезеңге дейін Түрксібте 12 млн м3 жер қазылып, 1644 км негізгі және бекеттік жол салынды. Ертіс, Іле, Аягөз, Шу, Қаратал, т.б. өзендер арқылы темір көпірлер салынды. Түркістан - Сібір Темір Жолы жоспарлы мерзімнен бір жыл бұрын, 3 жыл 9 айдың ішінде аяқталды да, 1931 жылы 1 қаңтардан бастап тұрақты пайдалануға берілді.

Айта кетсек, Жамбыл ЖТ бөлімшесінің Луговая теміржол станциясы қазір Түрксіб станциясы деп аталды. ҚР Үкіметінің 2020 жылдың 23 қазанындағы "Теміржол вокзалдары кешені мен кейбір теміржол станцияларын қайта атау және станциялар транскрипцияларын өзгерту туралы" Қаулысына сәйкес станцияның атауы өзгертілді.

 

Инфрақұрылым
18.07.2025
Сырдария арқылы өтетін жарты шақырымдық теміржол көпірі салынады
Инфрақұрылым
18.07.2025
Елімізде темір жолды жөндеу науқанының жартысы аяқталды
Жүк тасымалы
18.07.2025
Әлеуметтік жүк тасымалы ұлғаюда
Станция тынысы
18.07.2025
Әйтеке би станциясы жартыжылдықты табысты аяқтады
ҚТЖ келбеті
18.07.2025
Қауіпсіздік мәдениетін қалыптастырған инженер
Аймақтар
18.07.2025
Маңғыстау теміржолшыларына біржолғы сыйақы берілді
Қауіпсіздік
18.07.2025
Дала өртімен күрес: Семей теміржолшылары қауіпсіздік шараларын күшейтті
Жаңалықтар / Мұрағат
18.07.2025
Қазақстан теміржолшысы газеті, №54 18 шілде 2025 жыл
Жүк тасымалы
17.07.2025
Ақтау мен Құрық порттарында жүк айналымы өсті
Спорт
17.07.2025
Астанада өткен сайыста теміржолшылар жеңімпаз атанды
Жаңалықтар
17.07.2025
"Тобыл" логистикалық хабының құрылысы бастау алды
Жаңалықтар
17.07.2025
Елімізде теміржол машиналарын жасау 7,1%-ға артты
Жүк тасымалы
17.07.2025
Атырауда мұнай өнімдерінің тасымалы өсті
Инфрақұрылым
17.07.2025
Мойынты – Қызылжар теміржол желісінің құрылысына 10 мердігер ұйым қатысуда
Жаңалықтар
17.07.2025
ҚТЖ локомотив бригадаларының 16 демалыс үйіне күрделі жөндеу жүргізуде
Жаңалықтар / Жолаушылар тасымалы
16.07.2025
Комиссия туристік пойыздардағы заң бұзушылықтарды анықтады
Аймақтар
16.07.2025
Қандыағашта теміржол вокзалы жөнделіп жатыр
Әлемде
16.07.2025
Қытай жүрдек пойыздар желісінің жылдамдығы мен ұзындығын арттыруда
Жүк тасымалы
16.07.2025
Қазақстан бидайы Қытай арқылы Вьетнамға темір жол көлігімен жөнелтілді
Жүк тасымалы
15.07.2025
Қытайдан Әзербайжанға аттанған алғашқы жүк пойызы Қазақстан арқылы өтеді