Арыстағы музейге көне паровоздар қалай жеткізілді?

Темір жол тарихы
09.09.2022, 10:47
Нұрлыбек Досыбай

Түркістан облысы бойынша меншікті тілші

Ежелден теміржолшылар қаласы атанған Арыс өткен ғасырдың басында салынған Орынбор – Ташкент магистралінің бойында, тоғыз жолдың торабында тұрған ірі тораптық станция орталығы. Өткен жылы қаланың 90 жылдық мерейтойы құрметіне ашық аспан аясында мұражай ашылып, онда басты және бағалы экспонат – көненің көзі шойын паровоз тұғырға қойылды.

 Жалпы қалада аспан асты музейін ашып, ескі паровоз әкелу туралы ұсынысты қалалықтармен қатар теміржолшылар қуана қолдады. Арыс қаласының әкімі Гүлжан Құрманбекованың тапсырмасына орай, республика бойынша қолды болудан, бөлшектеуден аман қалған паровоз іздестіріліп, оларды Арыс қаласына әкелу үшін орасан зор жұмыс атқарылғанын көпшілік біле бермейді.  

Саралау нәтижесінде, елдегі теміржол мекемелеріне қарасты тұйықта тұрған бас-аяғы 4 паровоз бар екені анықталды. Оның біреуі – Шуда, қалған үшеуі Шығыс Қазақстандағы Шемонайха станциясында тұрғаны да мәлім болды. Жалпы, бұл іске қала әкімінің ұсынысымен Шымкент магистральдық желі дирекциясы Ардагерлер кеңесі төрағасының орынбасары, Құрметті теміржолшы Мақсұт Іскендірұлы тартылды. Өйткені, ол осыған дейін Түркістан локомотив пайдалану депосының ауласына көне паровоздың бірін қойған тәжірибелі теміржолшы еді. Сонымен қатар, Арыс қаласындағы теміржол училищесінде білім алып, еңбек жолын осы жерден бастағандықтан іске нағыз жанашыр азаматтың бірі ретінде белсене кірісті.  

Көп ұзамай Мақсұт Іскендірұлы сол паровоздарға арнайы барып, жай-күйін көзбен көріп, фото, видео түсірілім жасап, мүлік иесіне қатысты деректерді жинап қайтты.  

Кейіннен тиісті мекеме, жауапты мамандарға хат жолданып, келісімдер жасалды. Әрине, кезінде таза шойыннан құйылған қара темірдің қарабазардағы бағасы қымбат. Ал ебін тауып есептен шығарып, «екі асағысы» келетін пысықайлар да аз емес. Сондықтан «бізде паровоз жоқ» деп көне жәдігерден айрылғысы   келмей кедергі жасағандар да болмады емес, болды...  

Теміржолшылар қаласының әкімі ҚТЖ басшылығына дейін шығып, кіріс-шығыс хат ұйымдастыру мен ақпарат жинау, талдау, оны жауапты мамандарға жеткізу секілді мың-сан жұмыстардан кейін Шемонайха станциясынан екі паровоз Арыс қаласындағы локомотив пайдалану депосының балансына өткізілетін болып шешім қабылданды. Ал оған күтім жасап, қадағалау жауапкершілігі қала әкімдігіне жүктелді.  

Одан кейінгі кезең – Якутияның Улан-Уде қаласында 1946 жылдары шыққан Л №0091 және Л №4668 нөмірлі қос паровозды Арысқа жеткізу мәселесі еді. Салмағы жүздеген тоннаны құрайтын «зіл қара темірді» бірнеше бөлшекке бөліп вагонға тиеу, оның жүрер жолының құжаттамалық картасын жасау, тасымалдау уақытын   нақтылап, бекітудің артында қаншама теміржолшының қажыр-қайраты мен еңбегі жатты.  

«Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ мен өзге де жекеменшік теміржол мекемелерінің атсалысуымен қос паровоз 11 вагонға тиеліп, апта ішінде Арысқа жеткізілді. Оны түсіріп, жүк көлігімен діттеген орынға жеткізу бірнеше тәулік бойы күндіз-түні жүргізілді. Өйткені, тасымалданатын жүк габариттен тыс және салмағы да жеңіл емес. Мысалы, паровоздың доңғалақ жұбы мен аралық белдеу темірі – ең кіші бөлшек болғанымен, оның салмағы 32 тоннаны құрады. Ал мұндай салмақты көтеретін кранды Шымкенттен арнайы шақыртуға тура келді.  

Сөйтіп, бас-аяғы екі айға жуық уақытта Арыс қаласының кіреберіс қақпасы саналатын «Дендросаябақ» күрделі жөндеуден өткізіліп, «Теміржолшылар саябағы» деген атаумен ел игілігіне берілген демалыс аймағының маңындағы арнайы орынға қос паровоз қойылды. Оны қайта құрастырып, кем-кетігін бүтіндеп, бояп-сырлау жұмыстары теміржолшыларға оңайға түскен жоқ. Десек те, «Орта Азияның қақпасы» атанған теміржолшылар қаласында қасқайып тұрған көненің көзі – отарба сол қиындықтың бәрін ұмыттырып, бүгінде қала халқының мақтанышына айналып үлгерді.  

Жаңалықтар
22.08.2025
ҚТЖ бүкіл ел бойынша вокзалдарды ауқымды жаңғыртуды жүргізуде
Инфографика
22.08.2025
Биыл «Достық – Мойынты» учаскесінің екінші жолдарының құрылысы аяқталады
Инфографика
22.08.2025
ТХКБ бойынша жүк тасымалы соңғы бес жылда 6 есеге өсті
Инфрақұрылым
22.08.2025
Теміржол әлеуеті сөз болды
Цифрландыру
22.08.2025
Цифрландырудың бес бағыты
Қауіпсіздік
22.08.2025
Кәсіби қырағылық: вагон қараушы пойыз қозғалысын қауіптен қорғады
Әлеумет
22.08.2025
Маңғыстаулық теміржолшылар отбасы Астанадағы байқаудан жүлдемен оралды
Аймақтар
22.08.2025
Семей теміржол вокзалы жаңғыртылуда
Жаңалықтар
22.08.2025
Жүйелі жұмыстар жалғасуда
Жаңалықтар / Мұрағат
22.08.2025
Қазақстан теміржолшысы газеті, №68 22 тамыз 2025 жыл
Әлемде
21.08.2025
Alstom жаңа сутекті пойызын сертификаттауға шығарды
Жүк тасымалы
21.08.2025
"Шұбаркөл Премиум" көмірін тасымалдау бойынша рекорд орнатылды
Аймақтар
21.08.2025
800 метрге дейінгі түйіспесіз рельс плеттерін дайындайтын кәсіпорын
Инфрақұрылым
21.08.2025
Құлсары жолы жаңарып жатыр
Жаңалықтар
20.08.2025
ҚТЖ Қытай инвесторларымен Каспий логистикасын кеңейту мәселесін талқылады
Жүк тасымалы
20.08.2025
ҚТЖ мен ірі жүк жөнелтушілер жыл соңына дейін тасымалдау жоспарларын талқылады
Жүк тасымалы
20.08.2025
Орта дәліз: Чэнду қаласынан шыққан контейнерлер 15 күнде Карсқа жетті
Трансформация
20.08.2025
Елде теміржол техникасын өндіру көлемі еселеп артты
Цифрландыру
20.08.2025
Цифрлық технологиялар тасымал тиімділігін 45%-ға арттырады – Жаслан Мәдиев
Инфрақұрылым
19.08.2025
Үкіметте теміржол саласын жаңғырту мәселелері қаралды