Тархиқа әлі де тереңірек үңілу керек

Сұхбат
12.06.2020, 13:22
Қуаныш Қожаев

Абай облысы бойынша меншікті тілші

Семейлік қарт теміржолшы, ұзақ жылдардан бері өңір шежіресін, аймақтағы теміржол саласының өткенін зерделеуші Жазид Машрабтың заманының айтулы құрылысы саналатын Түрксіб теміржолының тарихы жайлы оқырманмен бөлісер тың деректері бар екен. 

– Түрксіб тарихына қатысты деректер бойынша бүгінде айтылмай жүрген, әлі де болса тереңірек тоқталуды қажет ететін мәліметтер бар ма?

– Менің әкем Машраб Баяділұлы – 14 жасында қыр қазақтарымен бірге қиыр шығыста Транссібір магистралін салуға барып, мол тәжірибе жинап қайтқан адам. Ал Түрксіб құрылысы басталған шақта АягөзЖарма телімі бойында сол байырғы әріптестерімен бірге жол төсеуге қатысты. Яғни, жұмыс күші бойынша Түрксібке тек өзге жерден келген жандар емес, ұлттық мамандар да қатысты әрі қатарлары толығып, шыңдалып шықты деген сөз. Бұл дегеніміз – Түрксіб қазақ жұмысшы табының қалыптасуына ықпал етті деген сөз. Тағы бір тоқталар жайт, Семейде құрылған Алашорда үкіметінің байырғы мүшелерінің осынау құрылысқа қатысы жайлы мүлде айтылмай жүр. Кейінгі зерттеушілер осы тақырыптарды нысанаға алса деймін.

– Түрксібке қатысты жәдігерлердің жинақталуы, сақталуы, жалпы мұражай қорындағы орны жайында не айтар едіңіз.

– Өткен ғасырдың ортасынан аса Ақтоғай мен Аягөз, ЖармаШар телімі бойындағы бұрынғы теміржол мектептері ұстаздарының әдістемелік тәжірибелерін шыңдау үшін сан мәрте іссапарларда болдым. Түрксібке қатысты соны деректер мен жәдігерлерді сол кезде жинауды бастадым.

Сол жылдардағы Семей теміржолының басшысы Құдайберген Көпжасаровтың ықпалымен аталмыш тарапта көптеген жұмыстар атқарылып еді.

Соның нәтижесінде көптеген деректер табылып, құнды құжаттар бөлімшедегі мұрағатқа өткізілді. Желі бойынан кездейсоқ табылған, Түрксіб дәуірінде жасалған теміржол аспаптары мен бұйымдарынан әзірленген арнайы мүйіс бар. Ал, олардың барлығының жылдар өткен сайын тарихи мәні арта береді. Сөз орайында айта кетейін, Түрксібке қатысты табиғат аясындағы «ескерткіштер» де бар.

Мәселен, құрылысты салушылар қажетті топырақ пен өзге де жер жыныстарын жолдың маңайынан алғаны белгілі. Тіп-тік, түзу әрі терең қазылған орларды желінің Сарөзек, Жаңғызтөбе, т.б станциялар мен көптеген разъездер тұстарынан әлі күнге дейін кездестіруге болады. Осы орындарға жас ұрпақ үшін арнайы экскурсиялар неге ұйымдастырмасқа?

– Биыл Жеңістің 75 жылдығы аталып өтілуде. Фашизммен күресте Түрксіб теміржолшыларының еңбегі лайықты бағаланып жүр ме?

– Түрксіб теміржолшылары соғыс жылдары ерліктің хас үлгісін көрсетті. Фашизмге қарсы атылған әр он оқтың тоғызы Қазақстаннан тасымалданғаны белгілі. 1941 жылдың жазында Алматыда алғаш рет №34 паровоз колоннасы құрылып, майдан даласына аттанды. Бұл паровоз Мәскеу түбіндегі ұрысқа қару-жарақ жеткізіп, жау бомбасының астымен Сталинград, Курск шайқастарында дәрідәрмек, азық-түлік тасымалдады. Түрксіб теміржолының паровозы тартқан состав тіпті Берлинге бірінші болып кірді деген дерек бар. Теміржолшылардың соғыс жылдарындағы ерлігі жоғары бағаланып, кезінде лайықты марапатын алды. Жалпы, кеңес дәуірінде түрксібшілердің, анығырақ айтқанда, Жеңісті жақындатуға үлес қосқан теміржолшылардың ерліктері үзбей дәріптелетін.

Соның нәтижесінде Семей қаласынан бірнеше даңқты Түрксіб құрылысшыларына, Кеңес одағының батыры атанған тұлғаларға көше атауы берілген еді. Осы үрдіс ұмытылмаса екен. Қорыта айтарым, Түрксіб тарихын тану үшін, тарихқа әлі де тереңірек үңілу керек. Ұлы құрылысқа бүгінгі Тәуелсіздік тұрғысынан, рухани жаңғыру аясынан қайта қарап, қажетті деректерді екшеп, тың мағлұматтарға сүйену керек. Соның аясында жаңадан танымдық деректі фильмдер, кітаптар шығарылса, құбақұп.

Әйтпесе, ғасыр құрылысына қатысты көптеген тың мәліметтер әлі де болса қалың жұртшылыққа жетпей жатыр. Түрксібке қатысты соны дүниелермен бөлісіп жүрген теміржолшылардың төл басылымына байырғы өлкетанушы, ардагер теміржолшы ретінде зор алғыс білдіремін.

– Сұхбатыңызға рахмет! 

Жаңалықтар / Мұрағат
23.07.2024
«Қазақстан теміржолшысы» газеті, №60 23 шілде 2024 жыл
Жаңалықтар
22.07.2024
Қазақстан, Түрікменстан және Ауғанстан жаңа теміржол магистралінің құрылысын талқылады
Инфрақұрылым
22.07.2024
Күрделі жөндеу жұмыстары кезең-кезеңімен жүзеге асырылуда
Әлеумет
22.07.2024
Теміржолшылардың балалары лагерге аттанды
Спорт
22.07.2024
Қазақстан темір жолының 120 жылдығына орай Таразда спартакиада өтті
Жаңалықтар
22.07.2024
Ауғанстан, Түрікменстан және Өзбекстан делегациясы Бейнеу астық терминалының мүмкіндігімен танысты
Жолаушылар тасымалы
22.07.2024
Қаныш Сәтбаевтың 125 жылдығына арнайы безендірілген пойыз жолға шықты
Темір жол тарихы
21.07.2024
«Алатау» жүрдек пойызы қалай пайда болды?
Жаңалықтар
19.07.2024
Жаңа – Есіл локомотив депосының паркі жаңартылды
Жаңалықтар
19.07.2024
Мемлекеттік тілді дамыту бойынша өткен байқаудың жеңімпаздары анықталды
Станция тынысы
19.07.2024
Шағыр станциясында жүк тиеп жөнелту артып келеді
Аймақтар
19.07.2024
«Жасыл істер марафонында» Жамбыл бөлімшесі бірінші орынды жеңіп алды
Жүк тасымалы
19.07.2024
Биыл Қытайға 2 млн тоннадан астам астық экспортталмақ
Сұхбат
19.07.2024
Барлық сын-тегеурінге төтеп бердік
Инфрақұрылым
19.07.2024
11 мың шақырым теміржол жөндеуден өтеді
Жаңалықтар / Мұрағат
19.07.2024
«Қазақстан теміржолшысы» газеті, №59 19 шілде 2024 жыл
Қауіпсіздік
18.07.2024
Темір жолдағы химиялық апаттарды жою бойынша оқу-жаттығу өтті
Әлеумет
18.07.2024
50 бала лагерьге аттанды
Қауіпсіздік
18.07.2024
Жанып келе жатқан жолаушылар пойызы сөндірілді
ҚТЖ келбеті
18.07.2024
Велосаяхатшы сапарға шықты