Арыстағы музейге көне паровоздар қалай жеткізілді?

Темір жол тарихы
09.09.2022, 10:47
Нұрлыбек Досыбай

Түркістан облысы бойынша меншікті тілші

Ежелден теміржолшылар қаласы атанған Арыс өткен ғасырдың басында салынған Орынбор – Ташкент магистралінің бойында, тоғыз жолдың торабында тұрған ірі тораптық станция орталығы. Өткен жылы қаланың 90 жылдық мерейтойы құрметіне ашық аспан аясында мұражай ашылып, онда басты және бағалы экспонат – көненің көзі шойын паровоз тұғырға қойылды.

 Жалпы қалада аспан асты музейін ашып, ескі паровоз әкелу туралы ұсынысты қалалықтармен қатар теміржолшылар қуана қолдады. Арыс қаласының әкімі Гүлжан Құрманбекованың тапсырмасына орай, республика бойынша қолды болудан, бөлшектеуден аман қалған паровоз іздестіріліп, оларды Арыс қаласына әкелу үшін орасан зор жұмыс атқарылғанын көпшілік біле бермейді.  

Саралау нәтижесінде, елдегі теміржол мекемелеріне қарасты тұйықта тұрған бас-аяғы 4 паровоз бар екені анықталды. Оның біреуі – Шуда, қалған үшеуі Шығыс Қазақстандағы Шемонайха станциясында тұрғаны да мәлім болды. Жалпы, бұл іске қала әкімінің ұсынысымен Шымкент магистральдық желі дирекциясы Ардагерлер кеңесі төрағасының орынбасары, Құрметті теміржолшы Мақсұт Іскендірұлы тартылды. Өйткені, ол осыған дейін Түркістан локомотив пайдалану депосының ауласына көне паровоздың бірін қойған тәжірибелі теміржолшы еді. Сонымен қатар, Арыс қаласындағы теміржол училищесінде білім алып, еңбек жолын осы жерден бастағандықтан іске нағыз жанашыр азаматтың бірі ретінде белсене кірісті.  

Көп ұзамай Мақсұт Іскендірұлы сол паровоздарға арнайы барып, жай-күйін көзбен көріп, фото, видео түсірілім жасап, мүлік иесіне қатысты деректерді жинап қайтты.  

Кейіннен тиісті мекеме, жауапты мамандарға хат жолданып, келісімдер жасалды. Әрине, кезінде таза шойыннан құйылған қара темірдің қарабазардағы бағасы қымбат. Ал ебін тауып есептен шығарып, «екі асағысы» келетін пысықайлар да аз емес. Сондықтан «бізде паровоз жоқ» деп көне жәдігерден айрылғысы   келмей кедергі жасағандар да болмады емес, болды...  

Теміржолшылар қаласының әкімі ҚТЖ басшылығына дейін шығып, кіріс-шығыс хат ұйымдастыру мен ақпарат жинау, талдау, оны жауапты мамандарға жеткізу секілді мың-сан жұмыстардан кейін Шемонайха станциясынан екі паровоз Арыс қаласындағы локомотив пайдалану депосының балансына өткізілетін болып шешім қабылданды. Ал оған күтім жасап, қадағалау жауапкершілігі қала әкімдігіне жүктелді.  

Одан кейінгі кезең – Якутияның Улан-Уде қаласында 1946 жылдары шыққан Л №0091 және Л №4668 нөмірлі қос паровозды Арысқа жеткізу мәселесі еді. Салмағы жүздеген тоннаны құрайтын «зіл қара темірді» бірнеше бөлшекке бөліп вагонға тиеу, оның жүрер жолының құжаттамалық картасын жасау, тасымалдау уақытын   нақтылап, бекітудің артында қаншама теміржолшының қажыр-қайраты мен еңбегі жатты.  

«Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ мен өзге де жекеменшік теміржол мекемелерінің атсалысуымен қос паровоз 11 вагонға тиеліп, апта ішінде Арысқа жеткізілді. Оны түсіріп, жүк көлігімен діттеген орынға жеткізу бірнеше тәулік бойы күндіз-түні жүргізілді. Өйткені, тасымалданатын жүк габариттен тыс және салмағы да жеңіл емес. Мысалы, паровоздың доңғалақ жұбы мен аралық белдеу темірі – ең кіші бөлшек болғанымен, оның салмағы 32 тоннаны құрады. Ал мұндай салмақты көтеретін кранды Шымкенттен арнайы шақыртуға тура келді.  

Сөйтіп, бас-аяғы екі айға жуық уақытта Арыс қаласының кіреберіс қақпасы саналатын «Дендросаябақ» күрделі жөндеуден өткізіліп, «Теміржолшылар саябағы» деген атаумен ел игілігіне берілген демалыс аймағының маңындағы арнайы орынға қос паровоз қойылды. Оны қайта құрастырып, кем-кетігін бүтіндеп, бояп-сырлау жұмыстары теміржолшыларға оңайға түскен жоқ. Десек те, «Орта Азияның қақпасы» атанған теміржолшылар қаласында қасқайып тұрған көненің көзі – отарба сол қиындықтың бәрін ұмыттырып, бүгінде қала халқының мақтанышына айналып үлгерді.  

Жолаушылар тасымалы
17.09.2025
Адамдар неге пойызбен жүруді жөн санайды?
Жолаушылар тасымалы
17.09.2025
Тағы қай бағыттың пойыздары Starlink интернетіне қосылатыны айтылды
Әлемде
17.09.2025
Калифорнияда сутекпен жүретін алғашқы пойыз іске қосылды
Жаңалықтар
17.09.2025
ALT университетінде ҚТЖ басшыларына арналған «Үздіктер алаңы» бағдарламасы басталды
Жүк тасымалы
17.09.2025
Қостанай өңірінен темір жолмен астық тасымалдау 20%-ға артты
Жаңалықтар
17.09.2025
Теміржолшылар қалдықтарды сұрыптау жолдарын үйренді
Жаңалықтар
16.09.2025
Теміржолшылардың қысқы маусымға дайындығы талқыланды
Жүк тасымалы
16.09.2025
Қытай – Қазақстан – Түрікменстан – Иран теміржол дәлізі жанданады
Трансформация
16.09.2025
Жүк тасымалы мен магистральдық желіні біріктіру – уақыт талабы
Аймақтар
16.09.2025
Қысқа әзірлік қарқынды жүргізілуде
Қауіпсіздік
16.09.2025
Екі көпір тұрса да, ерінетіндер көп
Аймақтар
16.09.2025
Әулиеата командасы бас жүлдені жеңіп алды
Қауіпсіздік
16.09.2025
«ҚТЖ»-да еңбек қауіпсіздігі мен экология бойынша үздіктер анықталды
Жаңалықтар / Мұрағат
16.09.2025
Қазақстан теміржолшысы газеті, №75 16 қыркүйек 2025 жыл
Жаңалықтар
15.09.2025
ҚТЖ мен РЖД стратегиялық ынтымақтастық бойынша басым бағыттарды айқындап алды
Әлеумет
15.09.2025
Теміржолшының студент баласына жол ақысы өтеледі
Жүк тасымалы
15.09.2025
Мамыр-қыркүйек аралығында 24 млн тонна көмір тасымалданды
Цифрландыру
15.09.2025
Бейнеу станциясы цифрландыруға көшеді
Станция тынысы
15.09.2025
Теміржолшылардың қажырлы еңбегі: Арал станциясының көрсеткіштері
Аймақтар
15.09.2025
Матай станциясында локомотившілердің демалыс үйі күрделі жөндеуден өтті