Арыстағы музейге көне паровоздар қалай жеткізілді?

Темір жол тарихы
09.09.2022, 10:47
Нұрлыбек Досыбай

Түркістан облысы бойынша меншікті тілші

Ежелден теміржолшылар қаласы атанған Арыс өткен ғасырдың басында салынған Орынбор – Ташкент магистралінің бойында, тоғыз жолдың торабында тұрған ірі тораптық станция орталығы. Өткен жылы қаланың 90 жылдық мерейтойы құрметіне ашық аспан аясында мұражай ашылып, онда басты және бағалы экспонат – көненің көзі шойын паровоз тұғырға қойылды.

 Жалпы қалада аспан асты музейін ашып, ескі паровоз әкелу туралы ұсынысты қалалықтармен қатар теміржолшылар қуана қолдады. Арыс қаласының әкімі Гүлжан Құрманбекованың тапсырмасына орай, республика бойынша қолды болудан, бөлшектеуден аман қалған паровоз іздестіріліп, оларды Арыс қаласына әкелу үшін орасан зор жұмыс атқарылғанын көпшілік біле бермейді.  

Саралау нәтижесінде, елдегі теміржол мекемелеріне қарасты тұйықта тұрған бас-аяғы 4 паровоз бар екені анықталды. Оның біреуі – Шуда, қалған үшеуі Шығыс Қазақстандағы Шемонайха станциясында тұрғаны да мәлім болды. Жалпы, бұл іске қала әкімінің ұсынысымен Шымкент магистральдық желі дирекциясы Ардагерлер кеңесі төрағасының орынбасары, Құрметті теміржолшы Мақсұт Іскендірұлы тартылды. Өйткені, ол осыған дейін Түркістан локомотив пайдалану депосының ауласына көне паровоздың бірін қойған тәжірибелі теміржолшы еді. Сонымен қатар, Арыс қаласындағы теміржол училищесінде білім алып, еңбек жолын осы жерден бастағандықтан іске нағыз жанашыр азаматтың бірі ретінде белсене кірісті.  

Көп ұзамай Мақсұт Іскендірұлы сол паровоздарға арнайы барып, жай-күйін көзбен көріп, фото, видео түсірілім жасап, мүлік иесіне қатысты деректерді жинап қайтты.  

Кейіннен тиісті мекеме, жауапты мамандарға хат жолданып, келісімдер жасалды. Әрине, кезінде таза шойыннан құйылған қара темірдің қарабазардағы бағасы қымбат. Ал ебін тауып есептен шығарып, «екі асағысы» келетін пысықайлар да аз емес. Сондықтан «бізде паровоз жоқ» деп көне жәдігерден айрылғысы   келмей кедергі жасағандар да болмады емес, болды...  

Теміржолшылар қаласының әкімі ҚТЖ басшылығына дейін шығып, кіріс-шығыс хат ұйымдастыру мен ақпарат жинау, талдау, оны жауапты мамандарға жеткізу секілді мың-сан жұмыстардан кейін Шемонайха станциясынан екі паровоз Арыс қаласындағы локомотив пайдалану депосының балансына өткізілетін болып шешім қабылданды. Ал оған күтім жасап, қадағалау жауапкершілігі қала әкімдігіне жүктелді.  

Одан кейінгі кезең – Якутияның Улан-Уде қаласында 1946 жылдары шыққан Л №0091 және Л №4668 нөмірлі қос паровозды Арысқа жеткізу мәселесі еді. Салмағы жүздеген тоннаны құрайтын «зіл қара темірді» бірнеше бөлшекке бөліп вагонға тиеу, оның жүрер жолының құжаттамалық картасын жасау, тасымалдау уақытын   нақтылап, бекітудің артында қаншама теміржолшының қажыр-қайраты мен еңбегі жатты.  

«Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ мен өзге де жекеменшік теміржол мекемелерінің атсалысуымен қос паровоз 11 вагонға тиеліп, апта ішінде Арысқа жеткізілді. Оны түсіріп, жүк көлігімен діттеген орынға жеткізу бірнеше тәулік бойы күндіз-түні жүргізілді. Өйткені, тасымалданатын жүк габариттен тыс және салмағы да жеңіл емес. Мысалы, паровоздың доңғалақ жұбы мен аралық белдеу темірі – ең кіші бөлшек болғанымен, оның салмағы 32 тоннаны құрады. Ал мұндай салмақты көтеретін кранды Шымкенттен арнайы шақыртуға тура келді.  

Сөйтіп, бас-аяғы екі айға жуық уақытта Арыс қаласының кіреберіс қақпасы саналатын «Дендросаябақ» күрделі жөндеуден өткізіліп, «Теміржолшылар саябағы» деген атаумен ел игілігіне берілген демалыс аймағының маңындағы арнайы орынға қос паровоз қойылды. Оны қайта құрастырып, кем-кетігін бүтіндеп, бояп-сырлау жұмыстары теміржолшыларға оңайға түскен жоқ. Десек те, «Орта Азияның қақпасы» атанған теміржолшылар қаласында қасқайып тұрған көненің көзі – отарба сол қиындықтың бәрін ұмыттырып, бүгінде қала халқының мақтанышына айналып үлгерді.  

Жолаушылар тасымалы
01.06.2025
ҚТЖ пойыздарымен 484 мыңнан астам бала тасымалданды
Жолаушылар тасымалы
01.06.2025
Сианьнан шыққан халықаралық туристік пойыз Алматыға келді
Жаңалықтар
31.05.2025
ҚТЖ Пәкістанның ірі компаниясымен ынтымақтастықты нығайтуда
Жаңалықтар
31.05.2025
Ақтаудағы жаңа контейнерлік хабтың іске қосу кезеңі маусым айында басталады
Жаңалықтар
30.05.2025
Қазақстан мен Конго Республикасы логистика саласындағы ынтымақтастықты талқылады
ҚТЖ келбеті
30.05.2025
Темірден түйін түйген Момын Өтегенов – 95 жаста
Әлеумет
30.05.2025
Болашақ станциясында жаңа ойын алаңы ашылды
Аймақтар
30.05.2025
Арыс теміржол торабы жаңартылған соң вагон айналымы 20 пайызға артты
Спорт
30.05.2025
Теміржолшылар арасында футболдан тартысты турнир өтті
Аймақтар
30.05.2025
Жұмысқа тұрудың жаңа тәртібі
Спорт
30.05.2025
Теміржолшылар зияткерлік пен дәлдікте бақ сынады
Жаңалықтар / Мұрағат
30.05.2025
Қазақстан теміржолшысы газеті, №41 30 мамыр 2025 жыл
Жаңалықтар
29.05.2025
Теміржолшылар өткелдерде профилактикалық жұмысты күшейтті
Жүк тасымалы
29.05.2025
ҚТЖ: Астық экспорты артты
Жолаушылар тасымалы
29.05.2025
Елімізде жаңадан екі электр пойызы іске қосылады
Жолаушылар тасымалы
29.05.2025
Жазда теміржол көлігімен 7 млн жолаушыны тасымалдау көзделіп отыр
Жаңалықтар
29.05.2025
Астанада ALSTOM компаниясының жаңа сервистік орталығының алғашқы тасы қаланды
Жолаушылар тасымалы
29.05.2025
«Сиань–Алматы» бағыты бойынша алғашқы туристік пойыз сапарға аттанды
Әлемде
28.05.2025
Қазақстандық PTC holding компаниясы Грузияда терминал ашпақ
Жаңалықтар
28.05.2025
Астана форумында Транскаспий дәлізін дамыту барысы сөз болды