Рельс бұнақтарын дінекерлеу ұстаханасы
«Қазақстан теміржолшысы» газетінің тілшісі
Табиғаты тамаша таулы жерде орналасқан Бурабай курорты рельс дәнекерлеу кәсіпорны – салалық жарыста көш басын бермей келе жатқан іргелі мекеме. Көп жылдан бері Құрметті теміржолшы Әнуарбек Шұлғауов жетекшілік ететін кәсіпорында 350-ге жуық маман еліміздегі жол шаруашылықтарының қажеттіліктерін өтеп, өз міндеттерін абыроймен атқарып келеді. Ұзындығы 25, 70, 100, 120 метр болып келетін жаңа рельстерді жасалу технологиясына қарай басын қосып, ұзынөлшемді рельстерді пісіріп шығаратын кәсіпорынның негізгі қызметі «барқыт» жолдарды қамтамасыз ету болып табылады.
«Біздің сырттан рельс алдырмай, Ақтөбе рельсарқалық зауытынан шығатын өзіміздің отандық өнім 100 метрлік жаңа рельстерді пайдаланып, оларды бір-біріне жалғап, пісіру арқылы 800 метрлік ұзынөлшемді рельс бунақтарын дайындап, ел өңірлеріндегі жол мекемелерінің тапсырыстарын орындап келе жатқанымызға үш жылдың жүзі болды. Бұрындары рельс бунақтарын пісіру үшін 25 метрлік рельстер Ресей, Украинадан сатып алынатын еді. Бағасы да қымбатқа шығатын. Ал қазір Ақтөбе зауытынан ұзынөлшемді рельстерді біздің кәсіпорын мамандары өздері жасап шығарған арнайы құрамдармен өздеріміз әкелеміз. Мәселен, үстіміздегі жылдың алты айында бізге 168 км/п құрайтын 100 метрлік жаңа Р65 рельстері, 8,5 км/п көлемінде 25 метрлік рельстер келіп түсті. Біз осы жаңа рельстерден 112 км/п құрайтын ұзынөлшемді түйіспесіз рельс бунақтарын дайындадық, әу бастағы жоспар 71,76 км/п болатын, біз жоспарды 40 км/п үстінде орындадық, сондай-ақ, теңестіретін рельстер жоспарын да 6 км/п орнына 13,8 км/п орындап шықтық. Бірақ, 25 метрлік рельс бунақтары тапсырмасында жоспардан кешеуілдеп отырған жайымыз бар. Оған себеп, қатты қорытпа пластиналардың болмай қалуы», – дейді өндірістік-техникалық бөлім бастығы Арман Есімов.
Оның айтуынша, Бурабай рельс дәнекерлеу кәсіпорнының негізгі қызметі – рельс бунақтарын пісіру, яғни, жаңа 25, 100 метрлік рельстерден темір жолдарға төселетін ұзындығы 150 метрден 800-ге дейін жететін ұзынөлшемді түйіспесіз бунақтарды жасап шығару. Бұл рельс бунақтарын төсеуден не ұтамыз дейтін болсақ, біріншіден, ол пойыздардың қозғалыс қауіпсіздігін сақтауға ықпал етеді. Екіншіден, пойыздардың қозғалыс жылдамдығын еш алаңсыз көтеруге, жолаушылардың өздерін ыңғайлы сезінуіне мүмкіндік береді. Түйіспе жолдардағыдай селкілдеу жоқ, сол себептен мұндай жолдарды ауызекі тілде «барқыт» жолдар деп атайды. Атына заты сай екенін, түйіспесіз жолдарда проблеманың болмайтындығымен де байланыстыруға болады. Ал түйіспе жолдарда болттар мен өзге де тетіктердің жағдайын үнемі бақылауда ұстау керек. Айтпақшы, болттар мен тетіктер демекші, аталған кәсіпорын түйіспе жолдарға қажетті дүниелерді де жасайды. Тіпті, арнайы цех та бар. Онда жолдың үстіңгі қабатына қажетті «айдауға қарсы» пружина дайындалады. Жол шаруашылықтары жиі тапсырыс беретін бұл материал пойыздардың жүрісі кезінде рельстердің орнынан қозғалып кетпеуін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар аталған кәсіпорында пайдалануға жарамды ескі рельстерді түзеп, қайта қалпына келтіру және олардан ұзынөлшемді немесе 25 метрлік рельс бунақтарын дәнекерлеп шығару, қала берді ПРСМ – Жолдағы рельсті дәнекерлеу машинасымен рельс бунақтарын қалпына келтіру, сондай-ақ, жолдағы рельстерді жөндеу, яғни рельстің тозып кеткен бастарын, бағыттағыш бұрмалардың айқастырмаларын балқытып қап-тастыру, байланыстырушы материалдарды пісіру жұмыстарымен де айналысады.
«Ескі жарамды рельстерді ажарлап, өңдеп, түзетіп, тегістеп, оларға қайтадан «екінші өмір» беру де біздің негізгі қызметіміздің бірінен. Айталық, өткен бірінші жартыжылдықта біз ескі жарамды рельстерден жоспардағы 16 км/п орнына 27 км/п құрайтын ұзынөлшемді рельс бунақтарын дәнекерлеп шығардық. Сондай-ақ, 30 км/п ескі жарамды рельстерді ажарлап, өңдеп бердік. Бұл тапсырманы межесіне жеткізе алмадық. Себебі қатты қорытпа пластиналардың жоқтығы қолбайлау болды», – дейді Арман Есімов.
Мұның сыртында, Жол және құрылыстар департаментінің тапсырысы бойынша жолдың үстіңгі құрылымына қажетті материалдар, атап айтқанда, рамалық және ауыспалы рельстер, рельстік байланыстырушылар, фигуралық рельстер дайындайды. Кәсіпорынның бұл жұмыстарды атқаруға күш-қуаты жеткілікті. Кейбір қажетті дүниелерді кәсіпорын қызметкерлері өздері ойластырып жасап алады екен. Яғни, өнертапқыштарға өріс кең.
– 2016 жылы рельс дәнекерлеу кәсіпорнында отандық 100-120 метрлік рельстерді қабылдау үшін қабылдау қоймасына жүк көтергіш жабдықты орната отырып, қайта құрылымдау жұмыстары жүргізілді, сондай-ақ, ТУ СТ АО39745182-0452010 сәйкес, 120,100,7 метрлік жаңа рельстерді 800 метрлік ұзынөлшемді бунақтарға дейін жеткізіп пісіру бойынша бағдарлық картасы технологиялық үдерістерімен қоса жасалып енгізілді. Ол кәсіпорын цехтарында орнатылған жабдықтарға қарай дәнекерлеуге ыңғайлы етіп жасалған. 120 метрлік рельсті ұзынөлшемді бунақтарға бейімдеп пісіру бір уақытта екі технологиялық линиямен жүргізіліп, бірден рельстасушы құрамдарға тиеледі, – дейді бөлім бастығы.
Бурабай курорты рельс дәнекерлеу кәсіпорнының бірқатар қызметкерлері Жолдағы рельс дәнекерлеу машинасымен, қысқаша ПРСМ деп аталып кеткен техникамен жұмыс істеуге жұмылдырылған. Олар жолдағы рельстердің ақаулы жерлерін жөндеу, рельстің тозып кеткен бастарын, бағыттағыш бұрмалардың айқастырмаларын балқытып қаптастыру, байланыстырушыларды пісіру жұмыстарымен де айналысады. Мәселен, алты ай ішінде ПРСМ көмегімен 3871 түйіспе қалпына келтірілген. Бүгінде кәсіпорында түрлі ұлт өкілдерінен құралған үш жүз елуге жуық адам бір атаның баласындай ынтымақ-бірлікпен жұмыс істеуде. Цехтарда техника қауіпсіздігі мен еңбектің қорғалуына аса басымдық берілген. Жұмысшылар мен шеберлер жұмысқа түсер алдында қауіпсіздік ережелеріне қатысты нұсқаулықтан өтіп, арнайы киім-кешек, қорғану көзілдірігімен қамтамасыз етілген. Аса жоғары электр тогымен зілбатпан темірлерді 1200-1300 градус ыстықта балқытып, дәнекерлеу жұмыстарын жүргізетін мамандардың жұмыс орны зиянды еңбек жағдайы болып саналады.
Сондықтан оларға тұрақты түрде тегін сүт таратылып тұрады. Жалпы әртүрлі мамандықтың тізгінін ұстаған мамандар кәсіпорында 10-ға жуық жұмыс түрін жүзеге асыруда. Кәсіпорын еңбеккерлеріне ұжымдық шартқа сәйкес кезекті еңбек демалыстары, шипажайларға демалуға жолдама беріліп тұрады.