Түрксіб: нағыз халықтық құрылыс болды

Темір жол тарихы
22.05.2020, 14:01

Түрксіб қазақтар үшін техника әлемінің бастауы болғаны анық. Соғыстан кейінгі жылдары еңбек жолымызды бастаған біз сол Түрксібті салған құрылысшыларды, жергілікті халық арасынан өсіп шыққан алғашқы теміржолшыларды көріп, әңгімесін өз ауыздарынан тыңдау бақытына ие болдық.

«Оған дейін ата-бабамыз көшпенді халық болып, қазақтың ен даласында қыз ұзатып, келін түсіріп құдандалы болғанда апталап, айлап сапар шегетін қазақтар шойын жолдың кереметін көзбен көргенде бас иіп, керуенмен апта жүретін жолды бірер сағатта жүріп өтетін пойыздың құдіретті күшіне таң қалғамыз. Паровозды «қара арғымақ» дейтінбіз. Оның жүрісіне, пошымына сүйсінгенбіз. Құлақты жара ысқыруына тіпті елегізитінбіз...» деп әңгіме айтатын олар.

Ол ол ма, тарсылдап тәулік бойы бір тынбай жүріп жата- тын пойыздарды қазақтар қанша ел мен жерді, әулиелерді басып жететін киелі көлік санаған.

Тумай жүрген әйелдер пойыз өткенде теміржол көпірі астына барып тұрып, Алладан бала тілеп сыйынатынын бала кезде өзім де көргем.

Бір жолы Әлиман деген жеңгем бала мені қолымнан жетектеп барып екеуміз тарсылдап-гүрсілдеп пойыз түгел өтіп кеткенше көпір астында тұрғанбыз.

Әрине, қазақ жерінде Түрксібтен бұрын 1904 жылы Орынбор-Ташкент теміржолы іске қосылды. Дегенмен онда біз жұмыс істеген жоқпыз, құрылысына қатыспадық.

Себебі ол кезде қазақтар қабылданбады. Ал 2014 жылдары Арыс станциясынан шығысқа қарай «Жетісу» теміржолы салына бастағанда жергілікті қазақтар оның құрылысына араласты. Қазақтың тұңғыш теміржол инженері Мұхаметжан Тынышпаев басшылық жасаған құрылысқа қатысып, теміржолдан сауатын ашқан санаулы қазақтар болды. Кейіннен олардың бірсыпырасы Түрксіб құрылысына да қатысқан.

Ал енді биыл 90 жылдығы аталып өтіп отырған Түрксіб теміржолы нағыз халықтық құрылыс болды.

Оның құрылысына қазақтар жаппай атсалысты. Алдымен тас жер қазып, топырақ тасып қара жұмыс істесе, соңғы жылдары жол салу ісіне де араласа бастаған. 1927 жылы басталған құрылыста 1930 жылы 50 мың адам жұмыс істеген деген дерек бар. Ұзақтығы – 1470 км болды. Түрксіб ұлттық мамандарды дайындаудың ордасы болды.

Құрылыс жылдарында 10 мыңнан астам көшпелі қазақтар теміржол ісін меңгерді, олар маман жұмысшыға айналды.

Олардың қатарында Жамбыл локомотив депосынан шыққан слесарь Тіленші Аппаев пен пойыз құрастырушы Жолшы Сыздықовтар Социалистік Еңбек Ері атағына ие болып, жерлестерінің мәңгі мақтанышына айналды. Ж.Омаров, С. Байжанов, К. Мұхамеджанов, Б. Пірманов, Т. Ташенов секілді қабілетті, дарынды басшылар өсіп шықты. Мен өзім патшалық Россия кезінде, сонау Петербордағы Мұхамеджан Тынышпаев оқыған жоғарғы оқу орнын оқып бітірдім. 1956 жылы теміржол инженері дипломымен елге оралып, Қазақстан темір жолында қырық жыл жемісті еңбек еткенімді мақтанышпен айта аламын.

Сондықтан, Түрксібтің 90 жылдық мерейтойы барша қазақтың тойы деп білемін.

Әбдуәлі ДАНАЕВ, Жамбыл Құрметті теміржолшы


Жолаушылар тасымалы
01.04.2025
Jibek Joly туристік пойызы төртінші рет сапарға аттанады
Жолаушылар тасымалы
01.04.2025
«Астана-Алматы» бағытындағы «Тальго» пойызы енді Шу станциясына тоқтамайды
Жүк тасымалы
01.04.2025
Қаңтар-наурыз айларында темір жол көлігімен 3,6 млн тонна астық тасымалданды
Жаңалықтар
01.04.2025
Асаның ақеділ азаматы еді
Жүк тасымалы
01.04.2025
Көмір тасымалы жалғасуда
ҚТЖ келбеті
01.04.2025
Техникалық білім мен тәжірибе қажет
Жаңалықтар / Мұрағат
01.04.2025
Қазақстан теміржолшысы газеті, №24 01 сәуір 2025 жыл
Жаңалықтар
31.03.2025
Транскаспий дәлізіне Словенияның «Лука Копер» теңіз порты қатысады
Қауіпсіздік
31.03.2025
Өрт сөндіру пойызы дайындықтарын шыңдады
Жаңалықтар
31.03.2025
Аягөз қалпына келтіру пойызы үшін жаңа кран сатып алынды
Аймақтар
31.03.2025
Экология айлығы аясында сенбілік өтті
ҚТЖ келбеті
31.03.2025
Тыл ардагері – тоқсан жаста
Жүк тасымалы / Апта саны
31.03.2025
Теміржолмен жүк тасымалдау екі айда 6,6%-ға өсті
Әлеумет
31.03.2025
Жұмысшы мамандарға сұраныс бар
Аймақтар
31.03.2025
Еңбек адамына құрмет
Әлемде
30.03.2025
«Молдова темір жолын» екі компанияға бөлу ұсынылды
Жүк тасымалы
29.03.2025
ҚТЖ-да жүк жөнелтушілермен тасымалдау қорытындылары талқыланды
Жаңалықтар
28.03.2025
Қазақстан мен Өзбекстан теміржолшылары транзитті ұлғайту мәселелерін талқылады
Жүк тасымалы
28.03.2025
ҚТЖ-да астық штабының отырысы өтті
Жолаушылар тасымалы
28.03.2025
ҚТЖ мен iKOMEK109 бірлесіп байланыс орталықтарын жетілдіреді